ŞAH DAMARI HASTALIKLARI
Boynun her iki yanında bulunan şah damarı tıp litaratüründe karotis olarak isimlendirilir. En büyük damarımız aortadan ayrıldıktan sonra ana karotis damarları boyun orta kesiminde beyne giden iç (internal) ve yüzü besleyen dış (eksternal) karotis olarak ayrılır. Beyine giden internal yani iç karotis atardamar hastalıkları direkt olarak beyin dokusunu etkiler.
Şah Damar Darlıkları
Şah damarı yani karotis darlıklarının en sık nedeni atheroskleroz yani damar sertliğidir. Özellikle yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, trigliserid değerlerine sahip hastalarda, sigara içenlerde ve şeker hastalarında atheroskleroza bağlı gelişen plaklar nedeniyle darlıklar sık görülür. Yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar. Darlıklara yol açan plaklar yumuşak, kireçli ya da ülsere olabilir. Özellikle ülsere plaklar beyine pıhtı atması yönünden riski yüksektir.
Şah Damar Tıkanıklıkları
Şah damarında gelişen atheroskleroza bağlı plakların yol açtığı darlıklar tedavi edilmediği taktirde tıkanıklığa gidebilir. Tıkanıklık direkt felce yol açabileceği gibi nadiren yavaş ve uzun sürede gelişen tıkanıklıklarda beyin içinde yeterli kollateral ağı bulunduğu taktirde felç gelişmeyebilir. Bazı hastalarda arasıra gelişen baş dönmesi ve göz kararması yakınmaları araştırıldığında beyin damarlarından birinin tıkalı olduğu saptanabilir.
Şah Damarını Tutan Diğer Hastalıklar
Vaskülitler
Damarların iltihabi olmayan inflamasyona bağlı tutulmasına vaskülit denir. Başta Takayasu vasküliti olmak üzere kadınlarda daha sık görülen fibromüsküler displazi de karotis yani şah damarını tutabilir. Diğer kollajen doku hastalarında da şah damarları nadiren tutulabilir.
Şah Damarı Diseksiyonu
Damar duvar katmanlarında ayrılmadır. Bu kendinden olabildiği gibi basit ya da kompleks travmalara bağlı olarak da gelişebilir. Bazen de fibromüsküler displazi denilen vaskülit hastalarının bulgusu da olabilir. Diseksiyon yani damar duvarında ayrılma sonucu damar darlık veya tıkanıklığı gelişebilir.
Şah Damarı Anevrizmaları
Ana şah damarı anevrizmaları çok nadirdir. Şah damarı ayrıldıktan sonra beyine giden iç -internal karotis atardamarının anevrizmlarına sık rastlanır.
Şah Damarı Yalancı Anevrizmaları
Yalancı anevrizmalar şah damarında diseksiyon sonrası, travmatik ya da yapılan cerrahi girişime bağlı olarak gelişebilir. Damar duvarında yırtık sonucu kan damar dışında birikir. Kan akımı bu kesimi genişleterek kanın kese içine girip çıkmasına yol açar. Acil tedavisi gerekir ve hayati tehlike taşır.
Şah Damar Yaralanmaları
Basit ya da kompleks travmalara bağlı yaralanmalar olabilir. Buna bağlı diseksiyon ya da yalancı anevrizmalar gelişebilir. Diseksiyon bağlı olarak damar duvarında daralma ya da tıkanma gelişebilir.
Şah damarı darlığı teşhisi, tedavisi ve acil inme için aşağıdaki linklere tıklayınız.
