ADENOMİYOZİS NEDİR? ADENOMİYOZİS NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Genel Bilgi
Adenomyozis iyi huylu bir hastalık olup rahim dokusunun en iç katmanı olan endometriumun kontrolsüz büyümesidir. Bu durum rahim dokusunun kas katmanı olan myometriuma uzanmasına ve burayı işgal etmesine yol açar. Hastalık ilerledikçe myometrium tabakasında da bozulmaya neden olur.
Adenomyozis kadınlarda görülen adet sırasında ağrı ve uzamış adet süresine yol açan bir hastalıktır. 40-55 yaş arası kadınlarda sık görülür. Her 5 kadından birinde ortaya çıkar. Sıklık oranı %20-30 arasındadır.
Adenomyozis nedeni net olarak ortaya konamamıştır. Doğumsal ya da gelişimsel nedenler suçlanmış, hormonlarla ilişkili olabileceği gösterilmiştir. Östrojen hormonu ile ilişkili olabileceği ve bu nedenle menapozdan sonra geriliyebildiği bildirilmiştir.
Adenomyozisin Tipleri
Adenomyozis 4 tip olarak tanımlanmıştır. Pür adenomyozis, vakaların %70'inde görülür iken myom eşlik eden adenomyozis olguları tüm olguların %30' unu oluşturur. Şekilde görüldüğü gibi her adet döneminde dökülen rahimin en iç tabakası olan endometrium (mavi renkle gösterilen) ileri derecede kalınlaşır ve kas dokusunu işgal eder bu da her adet döneminde dökülüp adetin tamamlanması gerekirken endometrial tabaka tam dökülemeyip kanamanın uzun sürmesine yol açar.
Adenomyozis Nasıl Teşhis Edilir?
Adenomyozis tanısında klinik yakınmalar çok önemlidir. Ağrılı adet görme, adet süresinin uzun ve yoğun olması bu hastalığı düşündürmelidir. Bu yakınmalar ile başvuran hastada tanı amacıyla
- Transvaginal ultrasonografi
- Manyetik rezonans (MR) görüntüleme uygulanır.
Ultrasonografi ses dalgaları ile çalışan herhangi bir riski olmayan inceleme yöntemi olup ilk başvuruması gereken tanı aracıdır. Adenomyozis tanısında doğruluk oranları %70 olup tanı doğruluğunu artımak için mutlaka ilaçlı pelvik MR incelemesi yapılmalıdır.
MR incelemesinde geçiş zonu (Junctional Zone) olarak tanımlanan iç katman kalınlığı 12 mm' den kalın olarak saptanır. MR incelemesi ultrasonografiden sonra yapıldığı taktirde tanı doğruluğu %90' ı bulmaktadır. Sagital MR incelemesinde (alttaki imaj-hasta yandan görülür pozisyonda) geçiş zonu siyah renkte görülmekte olup kalınlığı 15 mm olarak ölçülmüştür. Bu görünüm adenomyozis hastalığını göstermektedir.
MR incelemesinin en önemli avantajı yüksek tanı doğruluğu olduğu gibi eşlik edebilecek diğer rahim ve yumurtalık hastalıklarının da ekarte edilebilmesidir. Tedavi kararı yönünden de diğer hastalıkların ekarte edilmesi son derecede önemlidir.
Adenomyozis Tedavisi
Adenomyozis tedavisinde temel yaklaşımlar söz konusudur. Bu tedavi yöntemleri sırasıyla
- Lokal ya da sistemik tıbbi tedaviler
- Rahim içi araç (Mirena)
- Hormon tedavisi
- GnRH agonisti ilaçlar
- Cerrahi
- laparoskopik çift taraflı atardamar tıkanması ve adenomyozisin çıkarılması (parsiyal rezeksiyon)
- Lokal adenomyozisin cerrahi çıkarılması (eksizyon, enukleasyon)
- Rahmin tamamen alınması (histerektomi)
- Rahim atardamar embolizasyonu (Uterin arter embolizasyonu, UAE)
İlaç tedavileri yararlı olmadığı taktirde günümüzde adenomyozis cerrahi yöntemlerle genellikle tedavi edilmektedir. Cerrahi tedavilerde de hasta genç yaşlarında olmasına karşın rahmini kaybedebilmektedir.
Cerrahi yaklaşımın öncelikle uygulanması yerine tıbbi tedaviden yarar görmeye hastalarda rahim atardamarının embolizasyonu cerrahi öncesi uygulanmalıdır. Embolizasyonda yani tıkama işleminde adenomatöz dokuya kan akımı kesilerek hastalıklı (adenomyozis) dokunun beslenmesi engellenip yakınmaların giderilmesini sağlamaktadır.
Adeomyozis Embolizasyonu
Hangi durumda embolizasyon önerilmelidir?
- Hastanın tıbbi tedaviye yanıt vermemesi
- Sınırlı cerrahi yapılabilecek hastalarda cerrahi sonrasında da yakınmalarının devam etmesi
- Devam eden ilaçlara dirençli sancılı adet ve uzun yoğun geçen adetlerinin mevcut olması durumunda tedavi edilmelidir.
Hangi durumda embolizasyon uygulanmamalıdır?
- Hamileliğin eşlik etmesi
- Enfeksiyon şüphesi ya da bulunması
- Kanser şüphesi ya da bulunması
- Adenomyozis dokusunda yaygın kireçlenme ve ölü doku bulunması
- Menapoza girilmiş olması
- Hastanın yakınmalarının bulunmaması
Embolizasyon nasıl uygulanır?
İşlem anjiografi ünitesinde genel anestezi gerektirmeden yapılır. İşlem öncesi hastanın 6 saat açlık ve susuzluğu gerekir. İşlem önesi hazırlıkta destek ilaç tedavileri verilip enfeksiyon riskine karşı antibiyotik, serum ve ağrı kesiciler başlanır. İdrar sondası takılır. Hasta işleme hazırdır.
İşlem kasık atardamarından girilerek myom embolizasyonundaki gibi aynı teknikle uygulanır. Her iki taraftaki rahim atardamarlarına kateterler yerleştirildikten sonra partiküller kateter içinden verilerek embolizasyon yapılır. Hastanın ağrısını gidermek için gerekli tıbbi destek tedavileri işlem boyunca da sürdürülür. Her iki rahim atardamarı tıkanır. İşlem sonrası kasık giriş yerinde kanama kontrolü yapıldıktan sonra hasta odasına alınır.
İşlem 1 günlük yatış gerektirmektedir. Bu yatış süresince olası bulantı, kusma ve ağrı yakınmaların yönelik destek tedavileri uygulanır. Ertesi gün hasta taburcu edilerek normal yaşamına döner.
Olgu:
37 yaşında kadın hasta, 5 yıldan beri 10 gün süren ve yoğun geçen adetleri mevcu. Son dönemlerde daha da uzamaya başlamış. İlaç tedavileri ve rahim içi araç kullanmasına karşın hiç fayda görmemiş. Rahimin alınması önerilmesi üzerine ameliyatı kabul etmemiş. Kadın doğum uzmanı tarafından kliniğinize yönlendirildi.
MR incelemesinde rahim dokusu için kalınlaşmış iç tabaka (adenomyozis dokusu) görülmektedir. Yandan (sagital) görüntülerde rahim ve mavi renkle boyanmış adenomyozis dokus görülmektedir.
Karşıdan rahim dokusunu gösteren (aksiyal, koronal) MR incelemelerinde adenomyozis dokusunun kalınlaştığı ve ilaçlı incelemelerde yoğun kontrast tuttuğu görülmektedir.
Anjiografi incelemerinde rahim atardamarına kateter yerleştiridikten sonra içinden kontrast ilaç verilerek elde edilen görüntülerde adenomyozis dokusunun yoğun kontrast madde tuttuğu görülmektedir. Embolizasyon sonrası rahim dokusunda kontrast tutulumu-boyanma görülmemektedir. Bu işlem hem sağ hem de sol rahim atardamarı için ayrı ayrı uygulanmaktadır.
Tedaviden sonra hastaların büyük çoğunluğunda yakınmaların kaybolduğu ya da belirgin gerilediği görülmektedir.
Bilimsel Araştırmalar
Semptomatik Adenomyozisin Tedavisinde Uterin Arter Embolizasyonu 7 Yıllık Klinik Takip Sonuçları
Cardiovasc Intervent Radiol 2017
Adenomiyozis iyi huylu bir hastalık olup endometrial dokunun ektopik olarak miyometrium içine yerleşip miyometriumda değişikliklere yol açmasıdır. Miyometrium içerisinde reaktif hipertrofi oluşur ve fonksiyon bozukluklar gelişir.
Adenomiyozis tanısı ile uterin arter embolizasyonu yapılan hastaların 7 yıllık takipleri sonuçunda hastaların %82' si histerekomiden korunmuştur. 7 yıllık takipte tedavi edilen hastaların ancak %18' inde histerektomi gerekmiştir.
Uzun süreli takiplerde hastaların memnuniyet düzeyleri anketlerle değerlendirilmiş ve hastaların %72' si uterin arter embolizasyonu tedavisinden memnun olduklarını ve tavsiye edebileceklerini ifade etmişlerdir.
