DİYABETİK AYAK NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Diyabetik ayak tedavisi multidisipliner yaklaşımı yani ilgili en az 3 bölümün (Endokrinoloji, Ortopedi, Girişimsel Radyoloji) aynı anda müdahalesini gerektirir. Bu yaklaşıma göre tedavinin önceliği belirlenerek zaman kaybedilmeden uygulanmaya başlanır.
Tedavi Aşamaları
Diyabetik ayak hastalarında tedavi yaklaşımı tüm aşamaları geçikme olmaksızın kapsamalıdır. Bunlar;
- Yaraya erken (akut) dönem müdahale
- Antibiyotik tedavisi
- Kan şekerinin düzenlenmesi
- Kan sulandırıcı ilaçların başlanması
- Damar darlık ve tıkanıklığın giderilmesi,
- Uzun dönem yaraya müdahale, gangren var ise amputasyon uygulanması
- Yaranın uzun dönem bakımı
- Koruyucu önlemlerin eğitimi ve uygulanmasıdır.
Diyabetik Ayakta Damar Darlık ve Tıkanıklık Tedavisi
Diyabetik ayak yarasına neden olan damar darlık ve tıkanıklığı tedavisinde cerrahi ve girişimsel radyoloji yöntemleri mevcuttur. Girişimsel radyolojide damar darlık ve tıkanıklıkları yine direkt damar yolu ile girilerek tedavi edilir. Temel tedavi yöntemi balon ya da stent ile darlık veya tıkanıklığın giderilmesidir.
Girişimsel radyoloji yöntemleri ile yapılan direkt ciltten (perkütan) balon ve stent tedavileri cerrahi yöntemlere göre bazı avantajları mevcut olup bunlar;
- Hastanede kalış süresinin kısa olması
- Ameliyatta oluşturulan geniş ameliyat skarının bulunmaması,
- Girişimlerin genel anestezi-narkoz gerektirmemesi,
- Maliyetinin daha düşük olabilmesi,
- Risklerinin daha az olması
- Sonuçlar cerrahi ile aynı ya da daha iyi olabilmektedir. Diğer önemli bir avantajı da aynı tedavi yönteminin tekrar uygulanabilmesidir.
Diyabetik ayakta görülen damar darlık ve tıkanıklıklarının tedavisinde kullanılan girişimsel (endovasküler) yöntemler;
- Balon (Perkütan balon anjioplasti)
- İlaçlı salınımlı balon (kemoterapi ilaçlarının eklenerek üretilen balonlar)
- Stent
- İlaç salınımlı stent (kemoterapi ilaçları eklenerek üretilmiş stent)
- Kaplı Stentler
- Aterektomi (Damar tıraşlanması)
İşlem Hazırlığı ve Girişim
Diyabetik ayak tedavisi anjiografi ünitesinden genel anestezi gerektirmeden yapılır. İşlem öncesi hastanın 4-6 saatlik açlığı ve susuzluğu gerekmektedir. Kan testleri üre, kreatin, hemogram, APTT, INR değerlendirilerek işlem engel durum olmadığına karar verilir.
Diyabetik ayak tedavisinde giriş yeri aynı taraf kasık, karşı taraf kasık ya da ayak bileği düzeyinden olabilmektedir. Kasıktan girilip aşağıya parmaklara, ayak bileğinden girilip kasığa doğru girişim yapılır. Bazı olgularda aynı anda hem kasıktan hem de ayak bileğinden giriş yapılarak darlık ve tıkanıklık kılavuz tel ile geçilir. Kılavuz tel üzerinden öncelikle balon gönderilerek tedavi yapılır. Balona ile damarda yeterli açıklık sağlanamadığı durumda bu kesime stent uygulanır. Balon ve stent uygulamalarında bazı damarların yapısına bağlı olarak direkt stent ile tedavi yapılabilirken bazı damarlar öncelikle balon ile tedavi edilir.
Diyabetik ayak tedavsinde uzun darlık ve tıkanıklıklarda damarın erken dönemde tıkanması engelleyen ilaç salınımlı balonlar kullanılmaya başlanmıştır. İlaçlı balonların normal balonlara göre özellikle diyabetik ayak hastalarında daha iyi sonuçlar verdiği gösterilmiştir.
Darlık ve tıkanıklıkların geçilmesinde yeni teknoloji ürünü damar traşlanması - trombektomi ve atherektomi sistemleri - kullanılmakta damar tıkanıklıklarına yol açan trombüs ve atherom plakları da temizlenebilmektedir.
Girişimsel radyolojide diyabetik ayak tedavisinde uygulanan balon ve stent tedavilerinin uzun süreli başarılı olabilmesi için diyabetik ayak hastasının mutlaka yaşam tarzını değiştirmesi gerekmektedir. Tedaviden sonra düzenli kan sulandırıcı ilaçları kullanması, sigarayı bırakması, diyetinde yağlı ve kırmızı eti azaltması, mutlaka şeker düzeyinin kontrol edilmesi ve bol yürüyüşler yapması gerekmektedir. Hijene dikkat edilerek düzenli yara bakımları da yapılmalıdır.
Tedavi edilmeyen diyabetik ayak hastalarında doku ya da organ kayıpları olmakta hastalar ayaklarını kaybedebilmektedir. Yaşamı tehdit eden riskler de gelişebilmektedir.
Genel olarak işlemi izleyen ilk 6 ay içinde tedavi yapılan damarda %5 ile 50 oranında yeniden daralma gelişebilmektedir.
Tedavi uygulanan damarın yapısı, tedavi öncesi darlık ya da tıkanıklığın derecesi, tedavi tekniği ile hastanın genel durumu ve alışkanlıkları tedavi etkinliğini belirler.
Diyabetik ayak geliştiği andan itibaren altta yatan damar hastalıkları giderildiği taktirde bu hastanın yaşam kalitesine ve yaşam süresine çok ciddi katkılar sağlanır.
Olgu Örnekleri
Olgu 1
67 yaşında erkek hasta, uzun yıllardan beri diyabet hastası, uzun dönem kan şekeri diğer adıyla 3 aylık şeker ortalaması yüksek olup (hemoglabin A1c: 7.8), kontrolsuz diyabet mevcut. Sağ ayak baş parmağında ve 3. parmakta ve ayak yan kesiminde siyah lekeler olarak görülen küçük gangrenöz ülserler saptandı. Anjiografi ve sonrasında balon anjioplasti ve stent tedavileri yapıldı.
Ayak parmaklarında gangrenler.
Diyabetik ayak yarası ile başvuran erkek hasta 59 yaşında. Diz üstü uyluk damarında yoğun kireçlenme ile izlenen ardışık darlıklar (SOL), balon sonrası yetersiz cevap (ORTA), stent sonrası darlıkta tam açıklık (SAĞ).
Diyabetik ayak yarası ile başvuran kadın hasta, 79 yaşında. Diz düzeyinde (popliteal arter) damar tıkanıklığı (SOL), balon ve balon sonrası anjiografide akım sağlanmaktla birlikte (ORTA), ilaçlı balon sonrası damarda tam açıklık sağlandı (SAĞ).
Diz altı seviyesinde damarın tıkanıklığı (SOL), ilaçlı balon sonrası diz altı damarında tam açıklık sağlandığına ait anjiografi görüntüsü (SAĞ ve ALT)
Olgu 2
65 yaşında erkek hasta 20 yıldan beri şeker hastalığı tedavisi almaktadır. Diyabetik ayak teşhisi konulan hastada sağ bacak girişimsel radyoloji bölümüne danışılmadığı için 2 yıl önce diz altından ampute edilmiş. Sol ayak parmaklarında ülsere yaralar mevcut olan diyabetik ayak olgusunda teşhis ve tedavi uygulandı.
• Anjiografi görüntüsünde hastanın sağ uyluk atardamarında tıkanıklık saptandı (1).• Anjiografi görüntüsünde tıkanıklık kılavuz tel ile geçildikten sonra tel üzerinden tıkanıklık seviyesine balon uygulandı (2).• Anjiografi görüntüsünde balon sonrası kontrol anjiografide tıkanıklığın tam olarak giderildiği, damarın açıldığı görüldü (3).
Diyabetik ayak nasıl tedavi edilir?
