İdrar yolları böbrek, üreter, mesane ve üretradan oluşur. Böbrekler önemli bir temizlik organı olup vücudumuzda artık maddelerin, ilaçların zararlı maddelerin kandan temizlendiği ya da filtre edildiği yerlerdir. İki böbreğimizi mevcut olup içerisinden yüksek miktarda kan geçip filtre edildikten sonra idrar oluşur. Bu idrar toplayıcı sistemden geçip üreterler yoluyla mesaneye (idrar torbasına) ulaşır. Mesanede biriken idrar üretra yoluyla dışarı atılır.
İdrar Yolları Tıkanıklığı
İdrar yollarında tıkanmaya yol açan hastalıkların başında taş hastalığı gelir. Diğer nedenler arasında iyi huylu ve kötü huylu tümörler söz konusudur. Kötü huylu tümörler idrar yollarında tıkanmaya yol açan nadir olmayan nedenlerdendir. Tümörler böbrek çıkış düzeyinde, üreterler boyunca ya da mesane -idrar torbasından kaynaklabilir. Mesaneden kaynaklanan nedenler başlangıçta tek taraflı olmakla birlikte zaman içerisinde tümörün büyümesine bağlı olarak her iki böbrekte toplayıcı sisteminde genişlemeye neden olan idrar yollarında tıkanma oluşturabilir.
Erkeklerde büyük boyutlara ulaşan prostat hastalıkları da mesane çıkış tıkanıklığı oluşturarak böbrek toplayıcı sisteminde genişlemeye yol açabilir.
İdrar Yolları Tıkanıklığı Tedavisi
İdrar yolları tıkanıklığı tedavisi hastanın genel durumuna bağlı olarak girişimsel radyoloji ünitelerinde acil ya da daha planlı olarak yapılabilir. Tıkanıklığın tedavisinde nedene yönelik olarak cerrahi tedaviler yapılabileceği gibi cerrahiye hazırlık amacıyla girişimsel radyolojide perkütan diye adlandırılan direkt ciltten girilerek yapılan tedaviler uygulanabilir. Perkütan tedaviler kötü huylu tümöre - kansere bağlı durumlarda tek tedavi yöntemi olabilir.
Girişimsel radyoloji ünitelerinde yapılan bu tedavi yöntemleri ultrasonografi ve skopi eşliğinde uygulanır. İki temel girişim yöntemi vardır. Bunlar böbrek içine kateter konularak idrarın dışarı alınması işlemi olan perkütan nefrostomi ile birlikte böbrek ile mesane arasında uzanacak şekilde yerleştirilen double J kateter ya da üreteral stent uygulamalarıdır.
Perkütan Nefrostomi
İdrar yollarında tıkanıklığa bağlı olarak idrar mesaneye ulaşamadığı zaman böbrek içinde idrar yollarında genişleme gelişir buna hidronefroz denir. Hidronefroz üreteri de içine alırsa hidroüreteronefroz olarak tanımlanır. Taş, inflamatuvar hastalıklar, tümör ve geçirilmiş ameliyatlara bağlı üreter yaralanmaları hidronefrozun en sık nedenidir. İdrar mesaneye ulaşamadığı zaman gelişen hidronefroz hızlıca tedavi edilmediği taktirde böbrek fonksiyonlarında bozulma gerçekleşir.
Sağ üreter mesaneye giriş yerinde tıkanıklık olan hastaya direkt ciltten girilerek yerleştirilen nefrostomi kateteri görünümü.
İdrar yolları tıkanıklıklarında sebebe yönelik tedavi uygulanır. Taş gibi hastalıklarda cerrahi uygulanırken kanser ve inflamatuvar hastalıklarda cerrahi uygulanamayabilir. Bu durumda idrarı mesaneye ulaştırmak için ya sistoskopi yoluyla mesaneye girilip mesaneden üretere yani retrograd yol ile üreteral stent ya da double J kateter yerleştirilir. Bu girişimin başarılı olmadığı ya da uygulanamadığı durumlarda perkütan yol ile direkt ciltten girilerek böbrek toplayıcı sistemine girip kateter yerleştirilir. Kateter dışarıda torbaya bağlanarak idrarın torbada birikmesi sağlanır. Günübirlik yapılan bu işlemlerde genel anestezi ve yatış gerekmemektedir.
Böbrek transplantasyonu yapılan hastada üreter ile mesane arasında anastomoza bağlı darlık gelişmesi nedeniyle perkutan nefrostomi kateteri yerleştirildğine ait görünüm.
Double J Kateter - Üreteral Stent Yerleştirilmesi
Üreterlerde gelişen darlık ve tıkanıklıklara bağlı hidronefroz gelişir. Hidronefroz erken dönemde tedavi edilmez ise böbrek fonksiyonlarında bozulma ortaya çıkar. Üreter darlıkları ileri yaş hastalarda sıklıkla distalde ve mesane giriş yerinde izlenir. Çocuklukta görülen üreteropelvik bileşke darlığı dışında erişkinde taş, inflamatuvar hastalıklar, tümörlere bağlı tıkanıklık ile idrar torbası yani mesane ya da rahim ameliyatlarına bağlı nedenlerle üreterlerde yaralanma sonucu darlık ya da tıkanıklık gelişir.
Üreterlerdeki darlık ve tıkanıklık mesane girişiyle aşağıdan yukarıya ya da perkütan yol ile direkt böbreğe ciltten girilerek antegrad yol ile tedavi edilir. Her iki girişte de amaç böbrek içi idrar yolları olan renal pelvis ile mesane arasında idrar geçişinin sağlanmasıdır. Kanserlere bağlı darlık ya da tıkanıklıklarda direkt ciltten böbrek içi idrar yollarına (kalisiyel sistem) iğne ile girilir. İğne içerisinden kılavuz tel gönderilir. Kılavuz tel üzerinden de dilatör ve ardından manuplasyon kateteri yerleştirilir. Distal üreterdeki darlık ya da tıkanıklık kılavuz tel ve kateter yardımı ile geçilir. Kateter mesaneye ulaştırıldıktan sonra kontrast madde ile sistogram alınır. Kateter içerisinde kılavuz tel gönderilir. Kılavuz tel mesaneden tutularak üzerinden üreteral stent yerleştirilip kılavuz tel geri alınır.
İşlem lokal anestezi altında günübirlik yapılıp 2 saat gözledikten sonra hasta taburcu edilir. İşleme bağlı en önemli riski üreterin delinmesidir. İdrarın dışarı kaçtığı görülerek tanısı konur. Mesaneye düşülen vakalarda üreteral stent yerleştirilmesi ve 2 ay takibi yeterli olur.
Her iki üreter distal tıkanıklığı nedeniyle perkütan üreteral stent (double J kateteri) uygulanan hastada skopide kateterlerin proksimal uçları renal pelviste iken distal uçları mesane içerisindedir
Sağ üreter distal kesiminde tıkanıklık (1. görüntü), tıkanıklık geçilerek böbrek toplayıcı sistem (2. görüntü) ile mesane arasında uzanan (3.görüntü) double j kateter üreteral stente ait görünüm.
