VARİS NEDİR? VARİS NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Toplardamarlar
Toplardamarlar kirli kanı (oksijenden fakir) kalbe taşıyan damarlarımızdır. Toplardamarlar tıpta ven olarak adlandırılır. Bacaklarımızda derin ve yüzeyel toplardamar olarak iki tip toplardamar grubu bulunur. Bir de bu iki toplardamar sistemini birbirine bağlayan 3. sistem olarak perforan (delici) venler vardır. Bacakta kan akımı yüzeyel toplardamarlardan perforanlar yolu ile derin toplardamarlara, derin toplardamarlardan da kalbe doğrudur. Bacaktaki derin toplardamarlar kanı karındaki daha büyük toplardamarlara, onlarda kalbe iletir.
Kanın kalbe taşınmasında bir kaç temel mekanizma vardır. Bunlar bacaklardaki kasların toplardamarlara bası yapması, gögüs içi basınç farklılığı ve toplardamarlarda kapak sistemleridir. Bacaktaki toplardamarlardaki kapaklar bir valf gibi çalışır kanın kalbe gidişinde açılır iken geriye kaçması durumdan kapanır. Ayakta iken, ıkınıldığında, nefes tuttulduğunda gögüs içi basınç artışı nedeniyle kanın kalbe akışında kısa süreli duraklamalar olur. İşte bu durumda kanın geriye ayak parmaklarına doğru kaçmasını toplardamarlardaki kapaklar engeller. Yüzeyel toplardamarlar temel olarak bacağın iç yüzünde ayak bileğinden başlayıp kasık düzeyine kadar boylu boyunca uzanan büyük safen toplardamarı ile bacağın arkasında ayak bileğinden başlayıp diz arkasında derin toplardamara boşalan küçük safen toplardamarından oluşur.
Bacak Varislerinin Nedeni
.png)
Varise yol açan temel neden yüzeyel toplardamarlardaki kapakçıkların bozulmasıdır. Toplardamar yetmezliği kapak sistemindeki bozulma sonucu gelişir ve kanın geriye ayak parmaklarına doğru geri kaçışı gelişir ve bu reflü olarak adlandırılır. Toplardamar yetmezliği ya da reflü soncu geriye kaçan kan cilt altında kılcal ya da küçük boyutlardaki toplardamarların içinde birikerek bunların genişlemesine yol açar. Bu genişlemiş toplardamarlar varis olarak adlandırılır. Varise yol açan en sık neden büyük safen kapak sisteminin bozulmasıdır (%70), küçük safen yetmezliği daha düşük oranda (%20) neden olur. Daha nadir nedenler perforan yetmezliği ve geçirilmiş derin toplardamarladaki trombüs sonucu kapakların bozulmasıdır.
Varis Tipleri;
Varisler boyutlarına göre sınıflandırılır;
- büyük boy varisler,
- orta boy varisler (retiküler)
- küçük boy-kılcal varisler (telejektatik) olarak tanımlanır.
Büyük boy varisler ciltten kabarık yer yer kalem kalınlıklarına ulaşabilirler. Üzerlerine basıldığında çökerler yani komprese olurlar. Retiküler varisler cilt seviyesinde yeşil renkli iken kılcal ya da telenjetatik varisler (Spieder) ciltten kabarık olmayan ince ve ağ benzeri yapıda, kırmızı-bordo renklerdedir.
Bacak Varisi Teşhisi
Varisler çıplak gözle görülebilen bacaklardaki toplardamarların genişlemesidir. Varislerin çoğu gözle görülebilmesine rağmen varis tedavisi öncesi varise yol açan asıl nedenin saptanması çıplak gözle mümkün değildir.
Geçmişte varis tedavisi kalp cerrahları tarafından yapılırken ameliyatsız yöntemlerin devreye girmesi ile birlikte tanıdan tedaviye girişimsel radyoloji bölümü ön plana çıkmıştır. Varis tedavisinden önce tedavi planlaması varislere yol açan asıl neden, yüzeyel toplardamarların değerlendirilmesi, varislerin yaygınlığı ve varise yol açabilecek diğer nedenlerin ekarte edilmesini kapsar. Toplardamarların (venlerin) görüntülenmesinde geçmişten günümüze bir çok tıbbi cihazdan yararlanılmıştır.
Varis tedavisi öncesi tanı aşamasında günümüzde;
- Renkli Doppler Ultrasonografi
- Venografi
- Bilgisayarlı tomograf, (BT) venografi
- Manyetik rezonans (MR) venografi tekniklerinden yararlanılmaktadır.
Toplardamalar hastalıklarının teşhisinde temel görüntüleme yöntemi Doppler ultrasonografidir. Bununla birlikte allta yatan nedene göre farklı görüntüleme yöntemlerinden de yararlanılmaktadır. Toplardamar hastalıklarının büyük kısmını varisler oluşturmakla birlikte derin ve yüzeyel toplardamarlarda pıhtılaşma (trombüs) sık görülen bir sorundur. Derin ven trombozu çeşitli nedenlere bağlı toplardamarların pıhtı gelişmesi nedeniyle tıkanmasıdır. Varis ve derin ven trombozu birbiriyle ilişkili olabilmektedir. Venlerde geçirilen pıhtılaşmalara bağlı olarak da kapakların bozulması sonucu reflü ve varisler gelişebilmektedir.
Varis tedavisinden önce derin ven trombozu (DVT) mutlaka ekarte edilmelidir. Toplardamar tıkanıklığının en sık bulgusu tek taraflı bacaklarda şişme ve ağrı gelişmesidir. Toplardamar tıkanıklıklarının gösterilmesinde geçmişte sıklıkla venografi kullanılır iken günümüzde kullanımı azalmış ve ilk başvuru yöntemi Doppler ultrasonografidir. Bazen çok genişlemiş varislerde de pıhtılaşmalar olabilmektedir. Bütün bu durumlarda Doppler ultrasonografi yeterli ve güvenli bilgi vermektedir.
Günümüzde varis tedavisi öncesi bacak venlerinin görüntülenmesinde ve reflülerin değerlendirilmesinde bilgisayarlı tomografi (BT) venografi ve manyetik rezonans (MR) venografiden yararlanılmaktadır. Özellikle pıhtılaşma kasık düzeyinden karın içine uzandığında Doppler ultrasonografi bu durumda yetersiz kalabilmektedir. Venografi, BT venografi ve MR venografinin Doppler ultrasonografiye göre en önemli üstünlükleri toplardamalardaki pıhtılaşmasnın yani derin ven trombozunun yaygınlığını daha doğru şekilde gösterebilmesidir.
MR venografi ve BT venografi yaklaşık benzer doğruluk ve etkinlik oranlarına sahiptir. Kooperasyon sorunu olan hastalarda BT venografi tercih edilir. Her iki incelemede de kontrast madde kullanılır. Bundan dolayı böbrek sorunu olan hastalarda kullanılmamalıdır.
Doppler Ultrasonografi nasıl yapılır?
Varise yol açan yüzeyel venlerdeki kaçak (reflü) ve eşlik eden variköz venlerin yaygınlığının değerlendirilmesinde en yaygın ve güvenilir yöntem Renkli Doppler ultrasonografidir. Renkli Doppler ultrasonografi ya da Doppler ultrasonografi eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Bu cihaz ses dalgaları ile çalışmakta ve herhangi bir zararı bulunmamaktadır.
Varise neden olan ve kapak yetmezliği bulunan toplardamarlar güvenilir bir şekilde Doppler ultrasonografi ile değerlendirilir. Varis tedavisi öncesi varislerin dağılımı ve yol açan kapak yetmezliği bulunan toplardamarların haritalaması yapılır. Doppler ultrasonografi ile toplardamarların yanı sıra atardamarlarda değerlendirilir. Varis tedavi başarısını belirleyen en önemli aşama olan Doppler ultrasonografi incelemesi mutlaka tecrübeli, tercihen radyologlar tarafından yapılması gerekmektedir.
Varislerin Doppler ultasonografi ile değerlendirme aşamaları;
- Hasta tercihen ayakta ya da hasta masasının baş kısmı yükseltilerek inceleme yapılmalıdır. İnceleme öncesi tuvalete gitmesi rahat ıkınma yönünden önerilir.
- Derin toplardamarların değerlendirilmesi; Bu aşamada bacak ve kasık derin toplardamarları değerlendirilerek reflü ya da damar içi pıhtı araştırılır. Damarlar üzerine bası yapılır, içerisinde pıhtı olmadığı gösterilir, ara ara hasta ıkındırılarak ya da alt bacak kesimine bası oluşturularak reflü açığa çıkarılmaya çalışılır.
- Yüzey toplardamarların değerlendirilmesi; Büyük safen ve küçük safen ayrı ayrı değerlendirilir. Kasıktan başlanarak ayak bileği iç kesiminde kadar büyük safen, diz arkasından ayak bileği arkasında kadar küçük safen veni tüm kesimleri itibariyle değerlendirilir. Kaçak -reflü tüm kesiminde olacağı gibi sadece küçük bir kesiminde de sınırlı olabilir. Değerlendirme sırasında hem hastadan ıkınması istenir hem de bakılan yerin daha gerisinden damara bası yapılarak reflü saptanmaya çalışılır.
- Perforan toplardamarların değerlendirilmesi; yüzeyel toplardamarlar normal iken perforan yetmezliği tüm yakınmaların nedeni olabilir.
- Varislerin yaygınlığının ve yerleşimlerilinin değerlendirilmesi ve çapı ölçümleri yapılır.
- Yaşlı, sigara içen ve şeker hastalarında atardamarlara da bakımlası önemlidir. Atardamar tıkanıklığı olan hastalarda varis çorabı giyilmesi sorun yaratabilir.
- Varis tedavisi öncesi tüm bilgiler dikkate alınarak toplardamar haritalanması oluşturulur.
Girişimsel Radyoloji Kliniğimizde kullanılan varis tedavisi öncesi varis hastaları için düzenlenmiş form, pembe ile gösterilen sağ bacakta büyük safen toplardamarda reflü, sol bacakta büyük safen toplardamar, küçük safen toplardamar ve perforandaki kaçakların yani reflülerin bir arada bulunduğu gösterilmiştir. Mavi ile çizilen eğik cizgiler. çıplak gözle de görülebilen varisleri temsil etmektedir. Sol bacakta yetmezlik bulunan ven sayısı fazla olması nedeniyle varisler de sağ bacağa göre çok daha yaygın olarak saptanmıştır.
Varis tedavisi için aşağıdaki linke tıklayınız;