ŞAH DAMARI TEDAVİSİ
İnme
İnme geçiren kişide daha önce olmayan şiddetli baş dönmeleri, kuvvetsizlik, hissizlik, bilinç bulanıklığı, konuşamama durumları gelişebilir, hatta bilinç kaybı gelişebilir. Bu durumdaki kişiler zaman kaybedilmeden hastaneye götürülmelidir.
İnmede acil ve önleyici tedavi yaklaşımları uygulanır. Acil tedavi öncesi inme teşhisi Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) ile konulur. Teşhis doğrulandıktan sonra zaman kaybetmeden ilk 3 saat içinde toplardamardan, 6 saate kadar da atardamardan (Beyin ve beyincik arterleri) pıhtı eritici ilaçların uygulanması gerekmektedir. Zaman beynin aleyhine geliştiği için, geç kalındıkça tedavinin başarı şansı düşer.
Önleyici tedaviler
Önleyici yöntemlerin başında özelikle risk faktörleri (sigara kullanımı, aile öyküsü, yüksek kolesterol, şeker hastalığı ve yüksek tansiyonu) bulunan hastaların, belirli yaştan sonra düzenli kontrole gitmeleri gerekmektedir. Bu kontrolde boyun damarları Doppler ultrasonografi ile değerlendirilir, damar duvarındaki plaklar tıkanmaya yol açmadan saptanır. Ciddi darlık geliştiren, henüz bulgu vermeyen plaklar stent denilen metal kafesler yolu ile tedavi edilir ve felç-inme gelişiminden korunmuş olur. Tüm bunların yanı sıra risk faktörlerinin azaltılmasına yönelik önlemlerin alınması da çok önemlidir.
Dikkat! Sigara kullanıyorsanız, şeker hastalığı varsa, ailenizde inme öyküsü bulunuyorsa, kan kolesterol ve trigliserid değerleriniz yüksekse 50 yaşının üzerindeyseniz vakit kaybetmeden Karotis Doppler Ultrasonografi yaptırmalısınız.
Karotis (boyun damarı) darlığı
Karotis stentin temel olarak iki durumda yerleştirilmesi gerekir;
Karotisteki darlık %70′ den fazla ve beyinde infarkt (dokuyu besleyen damarların tıkanması ile dokunun ölümü) yoksa,
Karotisteki darlık %50′ den fazla ve beyinde infarkt varsa.
Beyindeki infarkt; yani beslenmeyen beyin dokusu MR (Manyetik rezonans görüntüleme) yöntemi ile en doğru şekilde saptanır. Karotisteki darlık öncelikle renkli Doppler ultrasonografi ile saptanırsa da MR anjiografi ya da BT anjiografi yöntemleri ile doğrulanmalı ve tedavi planı buna göre oluşturulmalıdır.
Karotis stent böyle yerleştirilir?
Girişimsel radyoloji ünitelerinde bulunan anjiografi cihazları eşliğinde bu işlem uygulanır. Anjiografi ünitesinde, hastanın kasığından girilerek lokal anestezi yardımıyla işlem uygulanır. Kateter ve kılavuz tel yardımı ile darlığın bulunduğu boyun damarına ulaşılır. Anjiografi cihazı; röntgen ışınları ile damarların görüntülenmesinde yararlanılan bir görüntüleme yöntemidir. Anjiografi cihazında damar içine kontrast madde denilen ilaçlar verilerek damarların hem darlık yeri görüntülenir, hem de anjiografi cihazının skopi fonksiyonu kullanılarak işlem uygulanır.
Anjiografi esnasında darlık dikkatli şekilde geçilerek, işlem sırasında beyne pıhtı atmasını engellemek amacıyla darlığın sonrasında beyinde giden damar içine filtre yerleştirilir. Ciddi darlıklarda stent öncesi balon uygulanarak stentin geçmesine izin verecek genişlik oluşturulur. Uygun uzunluk ve genişlikte stent yerleştirilir. Stent sonrası yeterli açıklık sağlanmamış ise 2. bir balon uygulanarak yeterli stent açıklığı sağlanır. Filtre dikkatli bir şekilde çıkarılarak işlem sonlandırılır. Tüm işlem boyunca hasta uyanıktır. Zaman zaman hastanı bilinç durumu, konuşturularak kontrol edilebilir. İşlem yaklaşık 1 saat sürer. İşlemden sonra takip önemli olup hastanın en az 1 gün hastanede kalması gerekir.
İnmeden korunma
Tansiyon, kalp ritim bozukluğu, şeker, kolesterol, sigara kullanımı inme için önemli risk faktörleridir. Korunma amacıyla sigara kullanmamak ve tansiyon, şeker ve kolesterolün mutlaka düzenli takip edilerek kontrol altında tutulması gerekmektedir. Düzenli yürüyüşler ve eksersiz, stresten uzak kalmak son derece yararlıdır. Kalp ritim bozukluğu durumunda da ilave önleyici tedavi alınmalıdır.
GÜNCEL ARAŞTIRMA SONUÇLARI (Güncel Literatürler)
Akut İskemik İnmede Değişen Yaklaşımlar; Yeni Tedaviler ve Endovasküler Tedavilerin Acil Rolü
İnme gelişmiş ülkelerde en önemli sağlık sorunlarından biri olup 3. en pahalı sağlık giderini oluşturmaktadır. İnme aynı zamanda önemli bir bakıma muhtaç durumu oluşturmakta ve iş gücü kaybına da yol açmaktadır.
Günümüzde inmenin önlemmesinde ve acil tedavisinde kullanılan bir çok yöntemler tanımlanmıştır. Henüz ideal bir tedavi olmamakla birlikte bu tedavi yöntemlerinin temel amacı hastanın yaşam kalitesini yükseltmek ve bağımlılıktan korumaktır. İskemik inmenin tedavisinde en yaygın uygulanan pıhtı eritici ilaçların kullanılmasıdır. Pıhtı eritici ilaçlar büyük damar tıkanıklıklarında yeterince etkili olamamaktadır. Daha önceki çalışmalarda ilk 3 saate toplardamar yolu ile verilen pıhtı eritici ilaçın (tPA) etkinliği gösterlmiş olmasına karşın bu süre 4.5 saate çıkarılmıştır.
Büyük damar tıkanıklıklarında, pıhtı eritici ilaçların kullanılmasının mahsurlu olduğu (geçirilmiş ameliyat, kafa travması, pıhtılaşmada eksiklerin bulunması) durumlarda mekanik olarak ataradamar yolu ile pıhtının çıkarılması yöntemleri kullanılmaktadır. Son dönemde popüler olan geri alınabilen stentler kullanılarak damar içindeki pıhtı çıkarılabilmektedir. Bu işlem sonra hastanın yaşam kalitesi ve normal yaşama dönme başarı oranları standart tıbbi tedavilere üstündür.
Curr Treat Options Neurol 2016; 18:20
Semptomsuz Karotis Hastalarında Artmış Geç Felç Geçirmeye Eşlik eden Klinik ve Görüntüleme Bulguları
Semptom eşlik etmeyen karotis hastalarının nasıl tedavi edileceği halen tartışmalı bir konudur. Karotis endarterektomi veya karotis stentlemede işlem riski düşük olsa bile hastaların %93' ünde halen gerekli olmayan girişim uygulanmaktadır. American heart association karotid endarterektomiyi seçilmiş vakalarda uygun olup işlem riski %3' ün altında tanımlanmıştır (Klass 1 recomendation, level A evidence). Karotis arter stentleme yine seçilmiş vakalarda uygun tedavi olarak düşünülebilir (Klass IIb recomendation, Level B evidence).
Semptomu bulunmayan karotis darlıkları (ACSRS) çalışmasında yıllık inme geçirme riskinin darlık oranları il iliişkisi;
- %50-69 oranında darlık olanlarda yıllık inme geçirme riski %0.8
- %70-89 oranında darlıkta risk %1.4
- %90-99 oranında darlıkta risk %2.4' e yükselmektedir.
Geç inme geçirme riskini artıran durumlar, BT ya da MR' da sesiz infarktın bulunması, takiplerde karotis darlığında ilerleme saptanması, ultrasonografide karotis plağının hipoekoik olması, düzensiz plak, plaktan beyne embolilerin atmasının Doppler Ultrasonografi de gösterlilmesi, plak tipi (tip 4, 5, 6), MR' da beyin içi kanamanın gösterilmesi, plak alanı >80 mm2, eşlik eden beyin içi hastalığının da olmasıdır.
Eur J Vasc Endovasc Surg 2014;48:633-640
Akut İskemik Felç Tedavisinde Pıhtı Çıkarılması Yolu İle Yapılan Endovasküler Tedavi: Çalışmaların Gözden Geçirilmesi
Akut -ani başlayan iskemik felç-inme tedavisinde ilk 3 -4 saatte temel yaklaşım pıhtı eritmek amacıyla (IV) damar yolundan pıhtı eritici bir ilaç olan doku plazminojen aktivatörünün (tPA) verilmesidir. Günümüzde gelişen teknolojilerle birlikte mekanik olarak uygulanan pıhtı çıkarma yöntemleri uygulanmaya başlanmış ve popülarite kazanmıştır.
Son dönemlerde yapılan 6 çalışma gözden geçirilmiştir. Bu çalışmalarda iki grup karşılaştırılmıştır. 1. grup sadece damar yolundan verilen pıhtı eritici ilaçların (trombolitik ilaçları, tPA) kullanıldığı hastalar oluşturmakta iken 2. grubu geri alınabilir stent kullanılarak pıhtının çıkarlıması ve pıhtı eritici ilaçların birlikte kullanıldığı hastalar karşılaştırılmıştır.
Tüm çalışmaların sonuçları dikkate alındığında 2. grup yani mekanik pıhtı çıkarılması + damar yolundan pıhtı eritici ilaçların birlikte kullanıldığı hastalarda tedavi sonrası fonksiyonlardaki iyileşmenin sadece pıhtı eritici ilaç kullanılan hastalara göre belirgin üstün olduğu gösterilmiştir. Tedavi sonrası ölüm ve beyin kanaması riskleri yönünden de iki grup arasında farklılık saptanmamıştır. Bu çalışmalar endovasküler -damar yolu ile yapılan geri alınabilir stentler kullanılarak pıhtı çıkarılmasının etkili bir yöntem olduğunu göstermektedir.
Journal of Clinical Neuroscience 2016:29; 38-45
www.mutlucihangiroglu.com/sah-damari-darligi-tedavisi_r_tr_8_.aspx
