MEME KANSERİ
Meme Kanseri
Meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanser türüdür. Her 8 kadından birinde görülür. 2022 yılında, dünya genelinde meme kanserinin yol açtığı ölüm sayısı 670.000' dir.
Tüm meme kanserlerinin yaklaşık yarısı hiç bir risk faktörü olmadan gelişir. Meme kanserlerinin %0.5-1' i erkekte görülür.
Meme Kanseri Nasıl Gelişir?
Meme kanseri en basit tanımıyla, meme dokusunun kontrolsüz, anormal gelişimidir. Meme kanser hücreleri süt kanallarından ya da süt üreten lobüllerden gelişir. Meme kanseri büyüdükçe çevre dokulara yayılır, ele gelen kitle ya da ciltte kalınlaşma oluşturur. Hızlı büyüyen kanser diğer dokulara yayılır, bu metastaz olarak adlandırılır. Metastaz lenf nodlarına, kemik, akciğer ve karaciğere yayılım gösterebilir.
Meme Kanseri Taraması Nasıl Yapılır?
Meme kanseri taraması 20 yaşından itibaren yıllık klinik muayene olarak yapılmalıdır. Her kadın aynanın karşısına geçip, memelerinin asimetrisine, görünümüne dikkatle bakıp her iki memesini dairesel hareketlerle eliyle muayene etmelidir. Bu muayene aylık bazda yapılabilir. Yılda bir kez hekime gidilerek de sürdürülür.
Meme ultrasonografisi ne zaman yapılmalıdır? Riski bulunan ya da muayenede ele gelen bir kitle bulunan genç hastalarda öncelikli değerlendirme ultrasonografidir. Ultrasonografi sonrası patoloji saptandığında ultrasonografi görünümüne göre biyopsi kararı verilebilir, diğer yöntemler uygulanabilir ya da takip edilebilir.
Mamografi ne zaman çekilmelidir? Mamografi 40 yaşından sonra önerdiğimiz tarama yöntemidir. Yıllık takipler şeklinde tarama yapılarak ihmal edilmeden sürdürülür. Mamografide en değerli bulgu mikrokalsifikasyonlardır. Mikrokalsifikasyonlar bazen kanserin erken habercisi olabilir. Bu yönden mamografi mikrokalsifikasyonları güvenli şekilde saptayabilen görüntüleme yöntemidir.
Meme kanserinde yüksek risk hangi durumda beklenir? Ailesinde meme kanseri saptanan kişilerde ve BRCA gen mutasyonu olan kadınlarda meme kanseri görülme olasılığı yüksektir. Bu durumda manyetik rezonans görüntüleme de bir tarama aracı olarak kullanılabilir.
Meme Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Meme kanserinin erken bulgularından biri memede asimetri gelişmesidir. Meme başının çökmesi, memede ele gelen kitle bulunması meme kanserinin direkt bulgularıdır. Meme kanseri taraması yapılmaz ve erken dönemde gözden kaçar ise diğer organlara yayılmasına bağlı bulgular ile ortaya çıkabilir. Bunlar koltuk altında lenf nodu büyümesi, kemik ağrıları, akciğere yayılmasına bağlı nefes darlığı, karaciğere yayılmasına bağlı karın sağ üst kesiminde ağrı ortaya çıkabilir.
Meme Kanseri Nasıl Teşhis Edilir?
Meme kanseri teşhisinde ne kullanılır? Meme kanseri teşhisinde ultrasonografi, mamografi ve manyetik rezonans görüntüleme kullanılır. Tarama yapılırken herhangi bir bulgu saptanması durumunda , bulgular kanser lehine ise o zaman biyopsi yapılarak kesin teşhis konur.
Meme kanserinin ultrasonografi bulguları nelerdir? Meme kanseri, ultrasonografide meme dokusuna göre daha koyu, siyaha yakın renkte, solid, nispeten sert, düzensiz kenarlı ve çevreye ince uzantıları olan kitle şeklinde görülür.
Meme ultrasonografisinin genç hastalarda tarama yöntemi olmasının yanısıra, küçük ve dens-yoğun memelerde mamografinin tamamlayıcısı olarak da kullanılır.
Meme kanseri mamografide nasıl görülür? Kanser kitlesi diğer meme dokusuna göre daha parlak görülür, düzensiz, bulanık kenarlı ve çevreye uzantılar gösterir. Mamografinin en önemli bulgularından biri de mikrokalsifikasyon denilen noktasal kireçlenme odaklarıdır. Bunlar beyaz düzensiz, şekilsiz noktacıklar olarak saptanır. Bu bulgu kanserin erken belirtisi olabilir.
Küçük ve dens memelerde mamografinin tanı değeri azalır. Bu durumlarda değerlendirmeye mutlaka ultrasonografi ve gereğinde manyetik rezonans görüntüleme eklenmelidir.
Meme kanseri manyetik rezonans (MR) görüntülemede nasıl görülür? Multiparametrik MR, diğer yöntemlerde meme kanserinin teşhisinde şüpheli bir bulgu saptandığında tanıyı doğrulamak amacıyla kullanılır. Meme MR incelemesinde kullanılan ilaç diğer adıyla kontrast madde meme kanserinin çevre dokulardan ayırt edilmesini ve saptanmasını kolaylaştırır.
Meme manyetik rezonans görüntüleme ne zaman yapılmalıdır?
- Yüksek riskli hastalarda tamamlayıcı yöntem olup biyopsiye karar verirken iyi ya da kötü huylu lezyon ayrımında değerli bilgiler sağlar.
- Mamografinin yetersiz kalabildiği dens memede de faydalı olur.
- Cerrahi öncesi meme MR, tümörün yaygınlığın belirlenmesi, aynı ya da diğer memede ilave kanser odaklarının gösterilmesi yönünden de MR önemli bir yöntemdir.
- Erken dönem meme kanseri olarak tanımlanan duktal karsinoma in situ (DCIS) lezyonlarının invaziv yani kanserleşme potansiyeli olan komponentlerini göstermesi yönünden de MR çok önemlidir.
- Tedaviye yanıtın değerlendirilmesinde de yine MR önemli katkılar sunmaktadır.
MEME KANSERİNDE GİRİŞİMSEL RADYOLOJİ
Meme Kanserinde Girişimsel Radyolojinin Rolü Nedir?
Girişimsel radyoloji nedir? Girişimsel radyoloji görüntüleme yöntemleri eşliğinde hastalıkların ileri tanı ve tedavilerinin yapıldığı bir bölümdür. Girişimsel radyoloji bir çok bölüm ile yakın iş birliği içinde çalışmaktadır.
Girişimsel radyolojinin meme kanserinde katkıları nelerdir? Girişimsel radyoloji meme kanserinin tanısından tedavisine kadar onkoloji ve genel cerrahi bölümlerine önemli katkılarda bulunur.
Meme Biyopsisi
Meme biyopsisi nedir? Memede saptanan lezyonun teşhis edilmesi için girişimsel radyoloji teknikleri ile hastalıklı dokudan parça alınmasıdır.
Meme biyopsisi niçin yapılır? Memede saptanan lezyonun tedavi edilebilmesi için doğru teşhis konması gerekmektedir. Radyolojik tanı yöntemleri kesin teşhis konusunda yeterli olmamakta kesin teşhis için biyopsi gerekmektedir.
Günümüzde patolojide biyopsi materyaline uygulanan yeni immünohistokimyasal analizler meme kanseri tedavisine karar vermede de çok önem kazanmıştır. Meme kanseri tedavisinde kullanılan yeni kemoterapi, immünoterapi - akıllı ilaçların tedavi etkinliklerinin belirlenmesinde immünohistokimyasal çalışmalar çok önemli hale gelmiştir.
Meme biyopsisi ne zaman yapılmalıdır? Memede saptanan lezyonun kötü huylu olma olasılığı bulunduğunda, hastanın yüksek riskli gruba girdiğinde, daha önce tedavi uygulanan hastada değişiklikle,r nüks şüphesini desteklediği durumlarda meme biyopsisi yapılmalıdır.
Meme biyopsisi nasıl yapılır? Meme biyopsisi lezyonun tipine, yerleşimine, boyutlarına göre ultrasonografi ya da mamografi eşliğinde lokal anestezi altında yapılır.
Meme biyopsisi kaç tiptir? Temel olarak meme biyopsisi, vakum ya da kor biyopsi teknikleri ile yapılır. Kor biyopsi aynı zamanda doku biyopsi ya da trucut biyopsi olarak da adlandılır. İnce iğne aspirasyon biyopsisi kullanım alanı kısıtlı olup vakum ya da trucut yapılamayacak kadar küçük lezyonlarda ya da tamamen kistik lezyonlarda uygulanabilir.
Ultrasonografi eşliğinde kor ya da trucut -doku biyopsisi nasıl yapılır? Biyopsi öncesi kan testleri yapılır. Kan sulandırıcı ilaçlar kesilir. Biyopsi öncesi sedoanaljezi uygulanacağı için hastanın en az 4 saatlik açlık ve susuzluğu istenir. Biyopsi için steril koşullar uygulanır. Mümkün olan en kalın tercihen 14G biyopsi iğnesi ile ultrasonografi eşliğinde kitleye girilir. Biyopsi almadan önce her iki düzlemde lezyonun içinde olduğumuzdan emin oluruz. Daha sonra 3-4 örnek alınarak işlem tamamlanır. Biyopsi tercihen koaksiyal denilen yöntemle alınır. Bu yöntemde iki iğne kullanılır, dış iğne lezyonda tutulurken asıl biyopsi parçası alınan iğne tekrar tekrar kullanılarak biyopsi işlemi tamamlanır.
Ultrasonografi eşliğinde doku ya da trucut biyopsi, özellikle ultrasonografi ile rahatlıkla görülen büyük lezyonlarda tercih edilir.
Vakum biyopsi nedir? Trucut ya da kor biyopsi sistemine göre daha farklı çalışan vakum biyopsi, tek bir girişte çok sayıda doku parçasının alınması ya da vakumlanması mekanizmasına dayanır. Alınması düşünülen lezyona mamografi ya da ultrasonografi eşliğinde girilir. Lezyonun arka yüzüne ulaşıldıktan sonra cihaz çalıştırılır ve cihazın iğne kısmına dokuyu vakumlar ve bu arada iğne içindeki kesiciler dokuyu kesip örnek kutusunda biriktirir. Bu işlem tüm doku alınıncaya kadar tekrar tekrar yapılır.
Ultrasonografi eşliğinde vakum biyopsi hangi durumda yapılır?
- Küçük lezyonlarda
- Kompleks lezyonlarda (solid ve kistik yapıların birarada olduğu)
- Lezyon papiller ya da intraduktal olduğunda
- Memenin iyi huylu tümörü olan meme fibroadenom tedavisinde de kullanılır.
Mamografi eşliğinde vakum biyopsi hangi durumda yapılır? Mamografi mikrokalsifikasyon denilen noktamsı kireçlenmeleri en iyi gösteren görüntüleme yöntemidir. Bazı mikrokalsifikasyonlar prekanseröz yani erken kanser belirtisi olabilir. Bu lezyonların biyopsisi vakum yöntemi ile ancak yapılabilmekte ve bu işlem de mamografi eşliğinde uygulanmaktadır.
Vakum biyopsiyi kim yapar? Girişimsel radyologlar ve meme radyolojisi ile uğraşan radyologlar yapabilir.
Vakum biyopsi nasıl yapılır? Lezyonun tipine göre cihaz tercih edilir. Ultrasonografi ya da mamografi eşliğinde yapılabilir. İşlem öncesi hazırlıkları trucut ya da doku biyopsisindeki gibidir. Mamografi cihazının vakum biyopsiye uygun olması ve sterotaksi denilen cihaz aparatının bulunması gereklidir.
Hangi meme biyopsisi?
- Mikrokalsifikasyonlarda mamografi eşliğinde vakum biyopsi
- Büyük lezyonlarda ultrasonograf eşliğinde kor -doku-trucut biyopsi
- Küçük lezyonlarda, komplesk lezyonlarda, papiller ya da intraduktal lezyonlarda ultrasonografi eşliğinde vakum biyopsi tercih edilir.
Meme Kanserinde Marker Clip Yerleştirme
Memede marker clip nedir? Meme lezyonlarının tedavisi süresince takip edilmelerini kolaylaştıran bir tıbbi materyaldir.
Marker clip niçin yerleştirilir? Meme kanseri saptandığında eğer metastaz var ise cerrahi öncesi kemoterapi verilip metastazların geriletilmesi ve ardından meme kanserli dokusunu çıkarılması amaçlanır. Bu yaklaşıma neo-adjuvan kemoterapi denir. Kemoterapi sonrası meme kanserli dokusunun kaybedilmemesi ve rahat bulunup çıkarılması için marker clip yerleştirilir. Clip sayesinde kemoterapi alındığı günler haftalar sonrası kanserli doku rahatlıkla bulunur.
Marker Clip nasıl yerleştirilir? Meme biyopsisi sonrası ultrasonografi eşliğinde lezyona iğne ile girilir, milimetrik kalınlıkta ve uzunlukta olan bir clip iğne içine yerleştirilip bir itici ile lezyonun ortasına itilerek bırakılır, daha sonra iğnesi çıkarılır ve clip meme kanser dokusunun içinde kalır. Kemoterapi sonrası cerrah tarafından miknatıs benzeri cihazlardan yararlanarak metalik marker clip bulunup tümör dokusunu clip ile birlikte çıkarılır. Hastanın tedavisi yapılmış olur.
Meme Kanserinde Tel ile İşaretleme
Meme kanserinde tel ile işaretleme nedir? Girişimsel radyolojide uygulanan bu yöntemde biyopsi ile kanser olduğu gösterilmiş küçük lezyonların ya da mikrokalsifikasyonların cerrahi yöntem ile kolay çıkarılabilmesi için ameliyat öncesi lezyonun içine tel yerleştirilir. Bu tel lezyon içinde tutularak hasta ameliyata gönderilir. Cerrah bu iğneyi kılavuz olarak kullanıp lezyona ulaşır ve iğne ile birlikte kanserli dokuyu ya da kanser şüphesi olan lezyonu çıkarır.
Meme kanserinde tel ile işaretleme nasıl yapılır? Ultrasonografi ya da mamografi eşliğinde lezyona bir iğne ile girilir. İğnenin içinden tel lezyonun merkezine ulaştırıldıktan sonra tel sabit tutulurken iğne çekilir. Steril koşullarda tel kapatılarak hasta ameliyathaneye transfer edilir.
Meme Kanserinde Port Yerleştirilmesi
Port nedir? Girişimsel radyolojide uygulanan port işlemi kanser teşhisi almış hastalarda, kemoterapinin damar yolu ile rahat verilebilmesi, kan testi için kan alınması ve takipler sırasında MR ya da BT için kontrast ilaçlarının rahat verilebilmesi için kullanılır ve hayatı kolaylaştırır.
Meme kanserinde port nasıl yerleştirilir? Girişimsel radyoloji bölümlerinde ultrasonografi ve skopi eşliğinde uygulanır. Boyun toplardamarından girilerek kateteri yerleştirilen portun kendisi köprücük kemiğinin altına, cildin 1 cm altında bir cep oluşturulup onun içine yerleştirildikten sonra tünel oluşturularak kateteri porta bağlanıp cilt kapatılır. 1 hafta cep yeri kapalı tutulup ıslatılmaz, bu süreden sonra hasta kolaylıkla duş alabilir. Port kullanılmak istendiğinde hemşiresi port iğnesini takıp portu rahatlıkla kullanabilir.
Meme Kanserinde Ablasyon
Ablasyon nedir? Termal yöntemler kullanılarak meme kanser dokusunun ya da akciğer, karaciğer ve kemik metastazlarının girişimsel radyoloji bölümlerinde tedavi edilmesidir.
Ablasyon nasıl yapılır? Girişimsel radyoloji ünitelerinde ultrasonografi ya da bilgisayarlı tomografi eşliğinde lezyonun içine ablasyon probu, anteni ya da iğnesi yerleştirilerek yüksek ısı ya da dondurma yöntemi kullanılarak yapılır.
Ablasyon çeşitleri nelerdir? Termal ablasyonda yüksek ısı kaynakları olarak radyofrekans, mikrodalga ve lazer kullanılır iken dondurma yönteminde kullanılan kriyoablasyonda ise likid nitrojen ya da yüksek basınçlı argon gazı kullanılır.
Meme kanserinin Kriyoablasyon ile Tedavisi
Meme kanserinde ablasyon uygulanır mı? Meme kanserinde tedavi amacıyla kriyoablasyon uygulanır.
Meme Kanserinde hangi durumda ablasyon uygulanır? İleri yaşta ve ameliyat yönünden yüksek riskli durumlarda meme kanserinde girişimsel radyolojide kriyoablasyon tedavi amacıyla uygulanır.
Kriyoablasyon Nedir? Likid nitrojen ya da yüksek basınçlı argon gazı kullanılarak tümör dokusundan daha geniş bir dokunun dondurularak tümör dokusunun yok edilmesidir.
Kriyoablasyonun avantajları nelerdir?
- Minimal invaziv bir yöntem olup ameliyatsız, genel anestezi kullanılmaksızın uygulanabilmesidir.
- Günübirlik yapılır,
- Hızla iyileşme sağlanır.
- Kozmetik endişeleri giderir, meme kozmetiği korunur.
- Cerrahi uygulanamayan hastalarda güvenle uygulanır.
- Kriyoablasyona en uygun hastalar erken dönem meme kanseri, T1 (tümör boyutu 2 cm' den küçük) ya da T2 (tümör boyutu 2-4 cm arasında) meme kanserleridir.
- En yüz güldürücü kriyoablasyon sonuçları yaşlı, 1.5 cm' den küçük, düşük gradeli intraduktal kanser, hormon reseptör pozitif, HER2 negatif, luminal A subtipindeki kanserlerde alınmaktadır.
Meme Kanseri Metastazlarının Tedavisi
Metastaz nedir? Kanserin ortaya çıktığı doku dışına yayılmasıdır.
Meme kanseri yayılır mı? Meme kanseri direkt yolla çevre kas ve yumuşak dokulara, kan yoluyla (hematojen) karaciğer, akciğer ve kemiklere, lenfatik yol ile lenf nodlarına yayılır.
Meme kanseri metastazı hangi organlara olur? Meme kanseri lenf nodu, kemik, akciğer, karaciğer ve nadir olarak beyine yayılır.
Meme kanseri metastazları nasıl tedavi edilir? Kemoterapi, radyoterapi ve girişimsel radyolojide uygulanan lokorejyonel yöntemler ile tedavi edilir.
Meme Kanseri Metastazlarında Ablasyon
Karaciğer, akciğer ve kemik metastazlarına ablasyon uygulanarak tümörün yok edilmesi, tümörün küçültülmesi, tümör yükünün azaltılması ve tümörün yol açtığı ağrıların giderilmesi amacıyla organa göre radyofrekans, mikrodalga, lazer ya da kriyoablasyon uygulanır. Karaciğerde ablasyon 3 cm' den küçük 3 ve 3' den az metastazlarda ideal olup küratif amaçla uygulanır.
Meme Kanseri Metastazlarında Kemoembolizasyon
Karaciğerde çok sayıda ya da bir lopta 4 cm' den büyük metastaz var ve kemoterapiye dirençli ise kasık atardamarından girilerek tümörü besleyen atardamara ince borucuklar olan kateterler ile ulaşılır ve yüksek dozda kemoterapi, ilaç tıkayıcısı partiküller ile birlikte verilir. Bu sayede hem tümörün beslenmesi engellenmiş hem de yüksek dozda kemoterapiye maruz kalmış olur. Kemoembolizasyon, ablasyon ile kombine de edilebilir.
Meme Kanseri Metastazlarında Radyoembolizasyon
Konvansiyonel radyoterapinin karaciğerde kullanımı çok kısıtlıdır. Karaciğer normal dokusuna da yüksek oranda zarar verebilmektedir. Girişimsel radyolojide uygulanan radyoembolizasyon ablasyon sınırını aşan büyük ya da çoklu metastazlarda uygulanır. Radyoembolizasyon bir nevi internal radyoterapi gibi normal doku korunur iken tümör dokusuna damar yolu ile girilerek yüksek dozda radyoaktif madde verilmesi yöntemidir.